Yazılım Projesi Başlamadan Önce Bilmeniz Gereken 7 Adım

Yazılım Projesi Başlamadan Önce Bilmeniz Gereken 7 Adım (Kontrol Listesi)

Yanlış kurgulanmış bir yazılım projesi; bütçe aşımı, yetişmeyen teslim tarihleri, memnun olmayan kullanıcılar ve tekrar başa dönmek zorunda kaldığınız pahalı revizyonlar anlamına gelir. Bu yazıda, bir yazılım projesine başlamadan önce mutlaka netleştirmeniz gereken 7 kritik adımı, pratik bir kontrol listesi mantığıyla ele alıyoruz.

1. İş Hedefini Netleştirin: “Neden Bu Yazılımı Geliştiriyoruz?”

Birçok yazılım projesi, teknik açıdan çalışır durumda olmasına rağmen iş hedeflerini karşılamadığı için başarısız sayılır. Bunun temel nedeni, en başta “neden bu yazılımı geliştiriyoruz?” sorusuna net bir cevap verilmemiş olmasıdır.

Proje başlamadan önce, hem iş birimi hem teknik ekip aynı vizyon üzerinde uzlaşmalıdır.

Bu yazılım hangi iş problemini çözecek?
Beklenen iş çıktıları neler? (zaman tasarrufu, gelir artışı, hata azalması vb.)
Projenin başarısını ölçmek için hangi KPI’lar kullanılacak?
Bu çözüm; zorunlu bir ihtiyaç mı, stratejik bir yatırım mı, yoksa sadece “iyi olur” mu?

2. Kullanıcı ve Paydaş Analizi Yapın

Yazılımı kullanacak kişileri netleştirmeden, sadece teorik bir ihtiyaç listesiyle yola çıkmak projeyi riskli hâle getirir. Gerçek kullanıcıların beklentileri, günlük rutinleri ve acı noktaları (pain point) doğrudan tasarıma yansıtılmalıdır.

Bu aşama, hem fonksiyonel gereksinimleri hem de kullanıcı deneyimini şekillendiren kritik bir adımdır.

Kimler son kullanıcı olacak? (çalışan, yönetici, müşteri, tedarikçi vb.)
Her kullanıcı tipinin günlük iş akışı nasıl ilerliyor?
Mevcut sistem veya yöntemlerde en çok zorlanılan noktalar neler?
Karar vericiler (sponsorlar, yöneticiler) proje çıktısından ne bekliyor?
Kimin için “olmazsa olmaz”, kimin için “olsa iyi olur” özellikler var?

3. Gereksinim ve Kapsamı Yazılı Hâle Getirin

Sözlü olarak konuşulan ihtiyaçlar zaman içinde unutulur, yanlış hatırlanır veya farklı yorumlanır. Bu nedenle fonksiyonel ve teknik gereksinimlerin yazılı hâle getirilmesi ve üzerinde mutabakata varılması gerekir.

Net olmayan kapsam, hem maliyet hem de zaman açısından projenin kontrolünü kaybetmenize neden olur.

Fonksiyonel gereksinimler (kullanıcının yapabildiği işlemler)
Teknik gereksinimler (entegrasyonlar, performans, ölçeklenebilirlik vb.)
Ekran bazlı akış ve senaryo taslakları
Kapsama kesin olarak girmeyen (out of scope) maddelerin yazılması
Gereksinimlerin versiyonlanması ve değişiklik yönetimi sürecinin tanımlanması

4. Süreç ve İş Akışlarını Haritalayın

Yazılım, aslında süreçlerin dijital ortama taşınmış hâlidir. Süreçler net değilse, yazılım da karmaşık ve tutarsız olacaktır.

Proje başlamadan önce mevcut süreçlerin ve hedeflenen ideal sürecin görsele dökülmesi (flowchart, BPMN vb.) ileride çıkabilecek birçok uyumsuzluğu baştan engeller.

Mevcut süreçlerin adım adım haritalanması (as-is)
Hedeflenen ideal süreçlerin tasarlanması (to-be)
Onay, kontrol ve hata durumlarının iş akışlarına dahil edilmesi
Dış sistemlerle (ERP, CRM, muhasebe, İK vb.) veri alışverişi noktalarının işaretlenmesi
Süreç sahiplerinin (process owner) net olarak belirlenmesi

5. Teknoloji, Mimari ve Entegrasyon Kararlarını Önceden Alın

Projeye “yazmaya başlayalım, gerisini sonra çözeriz” mantığıyla girmek; performans, güvenlik ve entegrasyon sorunlarının ilerleyen aşamalarda patlamasına neden olur.

Kullanılacak teknoloji seti, mimari yaklaşım ve entegrasyon stratejisi, mümkün olduğunca proje başında tanımlanmalıdır.

Backend, frontend ve mobil tarafında kullanılacak teknolojilerin belirlenmesi
Monolit mi, modüler yapı mı, yoksa mikro servis mimarisi mi tercih edilecek?
Veritabanı yapısı, ölçeklenebilirlik ve yedekleme stratejisinin planlanması
Üçüncü parti servisler ve mevcut kurumsal sistemlerle entegrasyon yöntemleri
Güvenlik, erişim yönetimi ve loglama mimarisinin ana hatları

6. Bütçe, Zaman Çizelgesi ve Kaynak Planını Gerçekçi Kurgulayın

Pek çok yazılım projesi; “nasıl olsa yetişir” yaklaşımıyla planlandığı için sonradan süre uzatımı, ek bütçe talepleri ve motivasyon kaybı yaşar.

Doğru planlama için hem teknik ekip hem iş birimi birlikte çalışmalı ve gerçekçi bir bütçe/zaman çerçevesi oluşturmalıdır.

Analiz, tasarım, geliştirme, test ve canlıya geçiş fazları için ayrı zaman tahmini
Ekipte yer alacak rol ve sorumlulukların netleştirilmesi
Harici hizmetler (danışmanlık, lisans, altyapı, güvenlik vb.) için bütçe ayrılması
Öngörülemeyen riskler için makul bir pay (contingency) ayrılması
MVP ve sonraki fazlar için ayrı teslim tarihleri planlanması

7. Test, Güvenlik ve Canlıya Alma Stratejisini Önceden Tanımlayın

Test stratejisi, canlıya geçiş yaklaşımı ve güvenlik kontrolleri, projenin son haftasına bırakıldığında büyük risk oluşturur.

Başlamadan önce hangi test türlerinin kullanılacağı, kimlerin sorumlu olacağı ve canlıya geçiş planının nasıl işleyeceği netleştirilmelidir.

Fonksiyonel test, entegrasyon testi, performans testi ve kullanıcı kabul testi (UAT) kapsamı
Test ortamları ve verilerinin hazırlanması
Güvenlik testleri (penetrasyon testleri, zafiyet taramaları) için plan
Canlıya geçişte risk azaltma stratejileri (kademeli geçiş, pilot grup, rollback planı)
Canlı sonrası destek süreci ve sorumluluk matrisinin belirlenmesi

Bir yazılım projesine başlamadan önce bu 7 adımı netleştirmek, projeyi sürprizlere bırakmadan yönetebilmenin anahtarıdır. Net iş hedefleri, iyi tanımlanmış kapsam, doğru mimari ve gerçekçi bir planlama; hem ekiplerin motivasyonunu yüksek tutar hem de ortaya çıkan ürünün gerçekten işe yarar ve sürdürülebilir olmasını sağlar. Hazırlığa yeterince zaman ayırmak, geliştirmenin en az kendisi kadar kritiktir.